วัดหนองก๋าย จัดเป็นวัดสำคัญวัดหนึ่งในสมัยโบราณ โดยเฉพาะกับพระสงฆ์ที่เดินธุดงค์ไปกราบนมัสการพระพุทธบาทสี่ร้อย ซึ่งในยุคที่ถนนขึ้นสู่วัดพระพุทธบาทสี่รอยยังไม่ได้ก่อสร้างขึ้น ต้องเดินลัดเลาะไปตามป่าเขา วัดหนองก๋าย จึงเป็นเสมือนจุดพักและจุดรวมพลสำหรับพระสงฆ์และพุทธศาสนิกชนที่ต้องการขึ้นไปยังวัดพระพุทธบาทสี่รอย รวมไปถึงครูบาศรีวิชัย ตนบุญแห่งล้านนา ก็ได้ใช้พื้นที่วัดหนองก๋ายเป็นจุดพักก่อนขึ้นไปกราบสักการะรอยพระพุทธบาทและรวบรวมวัสดุก่อสร้างเพื่อนำขึ้นไปสร้างมณฑปครอบพระพุทธบาทสี่รอย จึงเป็นเหตุให้มีการสร้างอนุสาวรีย์ครูบาศรีวิชัยด้านหน้าวัดหนองก๋าย

..

ตามประวัติของวัดหนองก๋าย ณ จุดที่ตั้งของวัดในปัจจุบันคือจุดที่ 3 เพราะแต่เดิมเมื่อครั้งแรกสร้างวัด อยู่ห่างจากตำแหน่งปัจจุบันไปทางทิศใต้ประมาณ 500 เมตร จากนั้นได้ถูกทิ้งร้างและได้มีการย้ายจุดสร้างวัดขึ้นไปบนเขาเป็นที่ตั้งวัดหนองก๋ายครั้งที่ 2 และภายหลังก็ถูกทิ้งร้าง ทำให้มีการย้ายวัดลงมาสร้างใหม่อีกครั้ง ณ ที่ปัจจุบันเป็นครั้งที่ 3 และทุกครั้งก็จะมีการย้ายพระประธาน “หลวงพ่อใหญ่ชัยมงคล” ที่เชื่อว่ามีอายุมากกว่า ๑,๓๐๐ ปี ตามไปประดิษฐานเป็นพระปรธานเสมอ ซึ่งปัจจุบันก็ประดิษฐานอยู่บนวิหารของวัดฯ ยังมีความงดงาม สมบูรณ์ ได้รับการขึ้นทะเบียนจากกรมศิลปากรเป็นสมบัติของชาติ

..

วัดหนองก๋ายกับอนุสาวรีย์ครูบาศรีวิชัย มีประวัติคร่าวๆ คือเมื่อปี พ.ศ.2472 ครูบาศรีวิชัยได้เดินทางมาพักตรงนี้เพื่อจะเดินทางไปกราบรอยพระพุทธบาทสี่รอยและก่อสร้างมณฑป (พระวิหาร) ครอบพระบาทสี่รอย การก่อสร้างต้องขนปูน เหล็กและวัสดุก่อสร้างจากตรงนี้ เดินลัดป่าเขาขึ้นสู่วัดพระบาทสี่รอย หลังจากก่อสร้างทางขึ้นพระธาตุดอยสุเทพแล้ว ท่านถูกอธิกรณ์(ข้อกล่าวหาร้ายแรง) ก็เลยเดินทางกลับบ้านเกิดที่จังหวัดลำพูน จึงไม่ดำเนินการก่อสร้างทางขึ้นวัดพระพุทธบาทสี่รอย ทางวัดพระพุทธบาทสี่รอยจึงได้ดำเนินการก่อสร้างถนนขึ้นสู่วัดเองโดยได้รับความร่วมมือจากกองทัพภาคที่ 3และสาธุชนทั่วไป หลังจากที่ครูบาศรีวิชัยได้ทำบุญฉลองวิหารครอบรอยพระบาทฯแล้ว ได้สั่งให้ทำบุญสรงน้ำ พระพุทธบาทฯเป็นประจำทุกปี ในวันเพ็ญ 15 ค่ำ เดือน 8 (ตรงกับเดือน 6 เหนือ) โดยให้มีการแห่ฆ้องกล้องเครื่องสังฆทานในเย็น – ค่ำ วันเพ็ญ 14 ค่ำ เรียกว่าเป็นประเพณีเตียว (ภาษากลางแปลว่าเดิน) ซึ่งได้สืบสานกันต่อมาเรื่อยๆ จนกว่าจะมีพระศรีอริยเมตตรัยจะมาประทับรอยพระพุทธบาทสี่รอยเป็นรอยที่ 5 รูปเหมือนของครูบาศรีวิชัยนี้จะอัญเชิญขึ้นพระธาตุดอยสุเทพก่อนวันวิสาขบูชาหนึ่งคืนและอัญเชิญขึ้นวัดพระพุทธบาทสี่รอย ในเย็นวันขึ้น 14 ค่ำ ก่อนวันเพ็ญ 15 ค่ำเดือน 8 (เดือน 6 เหนือ) 1 คืน

..

ยุคฟื้นฟูวัดหนองก๋าย ในอดีตคือวัดร้าง แต่เมื่อราว ๑๙ ปีที่แล้วได้มีพระสงฆ์รูปหนึ่ง หลังจากออกเดินธุดงค์ไปกราบนมัสการรอยพระพุทธบาทสี่รอยแล้ว ได้รับการนัดหมายให้มาพบกับพระสงฆ์อีกรูปที่ “วัดหนองก๋าย” แห่งนี้เพื่อนำพาไปยังจุดหมายต่อไป และเมื่อมาถึงก็พบว่า “วัดหนองก๋าย” ถูกทิ้งร้างจึงเริ่มลงมือซ่อมแซมบูรณะวัดนี้ยาวนานจนถึงปัจจุบัน และปัจจุบันท่านคือเจ้าอาวาสวัดหนองก๋าย ที่ยังคงบูรณะและพัฒนาวัดอย่างต่อเนื่อง

..

ด้วยความศักดิ์สิทธิ์ของพระประธาน มีพุทธศาสนิกชนจำนวนมากเดินทางขอนมัสการและขอพร ซึ่งมีจำนวนมากต่างสมหวังจากการขอพรกับหลวงพ่อใหญ่ พระประธานของวัดฯ และด้วยที่มีผู้คนแวะเวียนมาทำบุญที่วัดอย่างต่อเนื่อง ทำให้ท่านเจ้าอาวาสได้ริเริ่มการสร้างอุโบสถที่ถอดแบบมาจาก “เจดีย์พุทธคยา” ซึ่งยังคงอยู่ระหว่างการก่อสร้าง ที่กินเวลามาแล้วราว ๑๐ ปี

..

สำหรับผู้มิจิตศรัทธา หากมีจุดหมายเป็นวัดพระพุทธบาทสี่รอยหรือเดินทางผ่านมายังพื้นที่อำเภอแม่แต่ง นี่จึงเป็นอีกจุดหมายสำคัญอีกแห่งบนเส้นทางสายบุญที่ต้องหาโอกาสเข้านมัสการองค์หลวงพ่อใหญ่ พระประธานองค์สำคัญของวัดหนองกาย และร่วมทำบุญเพื่อเป็นสิริมงคลแก่ตัวท่านเอง

GPS https://goo.gl/maps/97wXcBppaBMppcw17